بازگشت به پنج‌رود روایتی است خواندنی از زندگی شاعر بزرگ تاجیک «رودکی».شاعری که او را پدر شعر فارسی خوانده‌اند و اشعارش را نماینده‌ی تام و تمام سبک خراسانی. روایت کتاب اگرچه تاریخی است و بر اساس منابع و اسناد موجود نوشته شده اما ساختاری قصه‌گو دارد و در دسته‌ی زندگینامه‌های داستانی قرار می‌گیرد.

آندری ولوس، نویسنده‌ی مشهور روس، داستانش را از بخارا و در مسیر بازگشت رودکی به پنج‌رود شروع می‌کند. شاعر نابینا که در سال‌های پایانی عمر مورد غضب و بی‌مهری دربار قرار گرفته با پسرکی بی‌سواد، پر جنب‌و‌جوش و زبر وزرنگ همراه می‌شود تا به زادگاهش پنج‌رود بازگردد. پسرک چشمِ پیرمرد کور می‌شود و او را در این راه پر فراز و نشیب همراهی می‌کند. رودکی این راه طولانی، سخت و طاقت‌فرسا را با یادآوری و بازگویی  روزهای گذشته، شکوه و عظمت از دست‌رفته برای پسرک تحمل می‌کند و در این میان  از آموزشِ خواندن، فکر کردن و شجاعت تجربه کردن به او کوتاهی نمی‌کند. نویسنده چنان با رودکی همراه می‌شود که خواننده نیز با توصیف صداها، بوها و اشیاءْ جهانِ اطراف شاعر را درک می‌کند.

داستان بازگشت به پنج‌رود در سه خط زمانی/داستانی روایت می‌شود؛ یکی سفر طولانی شاعرِ دربار بخارا است که به دلیل توطئه‌های مذهبی و سیاسی از شهر اخراج شده و به همراه پسرکی بی‌سواد به سمت زادگاهش پنج‌رود می‌رود. دیگری روایت گذشته‌‌ی پرمخاطره‌ی شاعر است از کودکی تا سال‌های اعتبارش در دربار سامانی و بعد حکایت زندگی روزمره در دربار، زندان‌، شکنجه و مبارزاتی که به از دست دادن نفوذش در دربار منجر می‌شود و در آخر روایت پرجزئیاتی از تاریخ تشکیل دولت سامانی، بزرگان، لشگرکشی‌ها، جنگ‌ها، اختلافات مذهبی میان نمایندگان مسلمین و مسائلی از این دست. به دلیل بافت قدرتمندانه‌ی چنین تار و پودی است که می‌توان گفت ولوس بیش از هرچیز در بازتاب ایران قدیم، اجتماع و فرهنگ آن دوران و روابط ادیبان و دربار موفق عمل کرده است و تصویری جاندار از زندگی در قرن سوم شمسی یا نهم میلادی آفریده است.

از زندگی رودکی، این شاعر گرانمایه، چیز زیادی در دست نیست. هر آنچه هست گفته‌ها و شنیده‌هایی است از دیگران که در اسناد و اوراقی پراکنده ضبط و نگه‌داری می‌شود. به همین سبب است که هنوزاهنوز تاریخ دقیقی از روز به دنیاآمدن و مرگ او ثبت نشده و دلایل نابینایی او همچنان از خلال حکایت‌ها و افسانه‌ها به قلم در می‌آید. رودکی هیچ‌وقت چون  حافظ و مولوی زبانزد جهانیان نشد، ابیات دلنشینش ترجمه‌‌های بسیار نشد و از میان هزاران هزار بیت اشعارش ورق‌پاره‌هایی باقی ماند. اما  امید است که با داستان خواندنی آندری ولوس و ترجمه‌ی آن به زبان‌های مختلف به شهرتی که شایسته‌ی آن است برسد.